وزیر امور خارجه ونزوئلا به‌منظور گسترش مشارکت‌های راهبردی و مقابله با افت جهانی قیمت نفت سفر خود را به برخی کشورهای عضو «اوپک» آغاز کرد.
 به گزارش خبرگزاری فارس «دلسی رودریگز» وزیر امور خارجه ونزوئلا و «شیخ عبدالله بن زاید آل نهیان» همتای وی در امارات متحده عربی در طول نشستی با یکدیگر در ابوظبی (پایتخت امارات) روابط دوجانبه بین این دو کشور را مورد بررسی قرار دادند.
رودریگز پیش از امارات متحده عربی به قزاقستان نیز سفر کرده بود؛ او به کویت و عربستان سعودی نیز خواهد رفت.

تولید نفت آمریکا در هفته گذشته به 13/ 9 میلیون بشکه در روز رسید که این رقم نسبت به مدت مشابه سال قبل یک میلیون بشکه در روز افزایش داشته است.  «بلومبرگ» در این باره گزارش داده که اگر تردیدی هم درباره استراتژی اوپک وجود داشت، ثروتمندترین اعضای سازمان در حال زدودن این ابهام هستند.  نمایندگان عربستان، امارات و کویت طی شش هفته اخیر ده‌ها بار تاکید کرده‌اند که اوپک به هیچ قیمتی تولید خود را کاهش نخواهد داد. این کشورها تلاش دارند با پایین‌آوردن قیمت نفت، تولید‌کنندگان نفت شیل در آمریکا را از بازار خارج سازند.
 قیمت نفت پارسال 48 درصد و از زمان تاکید اوپک بر عدم‌کاهش تولید در ماه نوامبر تاکنون 34 درصد کاهش یافته است. این تصمیم اوپک هرچند درآمدهای اعضا را در سال 2015 کاهش می‌دهد، اما هدف از آن حفظ سهم آنها از بازار در سال‌های آینده است.  جیمی وبستر، تحلیلگر بازار نفت در این باره گفت: «هرچه قیمت‌ها با سرعت بیشتری پایین بیاید، شما واکنش فوری‌تری از تولیدکنندگان آمریکایی شاهد خواهید بود.» مجموع تولید نفت خام آمریکا در هفته گذشته به 13/ 9 میلیون بشکه در روز رسید که حدود یک میلیون بشکه نسبت به یک سال قبل و 49 هزار بشکه نسبت به زمان نشست اوپک در ماه نوامبر افزایش داشت. تولید نفت به روش شیل، میزان تولید آمریکا را طی پنج سال گذشته 66 درصد افزایش داده است. میزان صادرات نفت آمریکا که همچنان براساس قوانین داخلی این کشور محدود است، براساس آمارهای اداره اطلاعات انرژی آمریکا در ماه نوامبر به رقم بی‌سابقه 2/ 5 هزار بشکه در روز رسید.  این چهار عضو اوپک در خاورمیانه برای تحمل‌کردن قیمت پایین نفت به ذخایر ارزی خود امید بسته‌اند که براساس برآورد صندوق بین‌المللی پول، رقم آن به 4/ 826 میلیارد دلار می‌رسد. نفت، 63 درصد صادرات این کشورها را تشکیل می‌دهد.  براساس برآوردهای آژانس بین‌المللی انرژی، کاهش قیمت نفت مجموعا 257 میلیارد دلار درآمد امسال 12 عضو اوپک را کاهش خواهد داد. براساس پیش‌بینی موسسه سی‌ام‌ای، ونزوئلا طی پنج سال آینده با مشکل ناتوانی در پرداخت بدهی‌هایش مواجه خواهد شد.

 

بازگشت نفت به کانال ۵۰ دلاری
قیمت جهانی نفت در آخرین روز معاملات هفته گذشته، نزدیک به دو دلار افزایش یافت و هر بشکه نفت برنت دریای شمال در پایان معاملات در برابر ۵۰ دلار و ۱۷ سنت معامله شد و امیدواری‌ها را برای تداوم این روند در هفته جاری بیشتر کرد.
به گزارش تسنیم قیمت جهانی نفت که طی روزهای گذشته به زیر 50 دلار سقوط کرده بود در جریان معاملات روز جمعه با طی‌کردن روندی افزایشی به بالای 50 دلار در هر بشکه رسید.
قیمت نفت برنت دریای شمال در آخرین روز معاملات هفته گذشته با افزایش حدود دو دلاری نسبت به روز قبل از آن مواجه شد و به 50 دلار و 17 سنت در هر بشکه رسید. هر بشکه نفت سبک آمریکا نیز در پایان معاملات در برابر 48 دلار و 69 دلار معامله شد.  قیمت جهانی نفت طی دو روز گذشته و در پی پیش‌بینی‌ها برای کندشدن سرعت رشد تولید نفت غیرعضو اوپک در سال 2015 رو به افزایش گذاشته است. آژانس بین‌المللی انرژی در جدیدترین گزارش خود پیش‌بینی کرد سرعت رشد تولید نفت کشورهای غیرعضو اوپک در سال 2015 کمتر خواهد شد و قیمت نفت در نیمه دوم سال 2015 احیا خواهد شد.  قیمت جهانی نفت از نقطه اوج خود در اواسط سال 2014 بالغ بر 55 درصد کاهش یافته است و کارشناسان انرژی تصمیم اوپک برای حفظ سقف تولید خود در نشست نوامبر این سازمان را یک علت مهم ادامه روند نزولی قیمت نفت می‌دانند.
عربستان به همراه کویت، امارات و قطر چهار کشوری بودند که در برابر خواست سایر اعضای اوپک برای کاهش سقف تولید این سازمان مقاومت کردند. وزیر انرژی کویت امروز اذعان کرد انتظار سقوط قیمت نفت تا این سطح را نداشته است.

آقای مهندس عراقی، به نظر شما، چرا ما همچنان در تولید از دیگران عقب‌تر هستیم؟
بالاخره هر اتفاقی که می‌افتد، مجموعه محاسنی دارد و معایبی. ما متاسفانه عادت کرده‌ایم که در کشورمان، اقتصاد متکی بر نفت داشته باشیم و این مساله، در کل، رشد صنعت و اقتصاد ما را کند کرده است. اگر ما به هر اتفاقی که می‌افتد، به‌عنوان فرصت نگاه کنیم نه تهدید، می‌توانیم از این فرصت‌ها استفاده کنیم و خوداتکایی را در کشور بالا ببریم. خوداتکایی با خودکفایی فرق می‌کند، خوداتکایی معنایش این است که می‌توانیم در برابر هر پدیده‌ای، تصمیم درست بگیریم و هر تهدیدی را به فرصت تبدیل کنیم. بنابراین به نظر من، اگر بتوانیم از منابع بزرگ گازی خود، ارزش افزوده ایجاد کنیم یا صادرات آن را به‌عنوان یک آورده منابع مالی برای کشور استفاده کنیم و در عین حال، تقابلی بین کشورهای منطقه به وجود آوریم و اگر بتوانیم سیاستگذاری کل منطقه اروپا را به لحاظ صادرات گاز برعهده گیریم و جایگاه خود را در این زمینه بیابیم، هم از نظر امنیت ملی و هم از نظر اقتصادی، می‌توانیم تهدیدها را به فرصت تبدیل کنیم.  در زمینه سازندگان داخلی نیز باید بگویم که سازندگان ما پارسال توانستند در ساخت برخی تجهیزات و تاسیسات صنعتی به خودکفایی برسند، ولی این کافی نیست. ما باید بتوانیم این توان را به فرصت صادراتی تبدیل کنیم. یعنی مزیت نسبی را به مزیت رقابتی تبدیل کنیم که بتوانیم به سازندگان بین‌المللی، تنه بزنیم.

 در مورد تحویل گاز به پتروشیمی‌ها که به تصویب رسیده، شما به‌عنوان متولی این شرکت، چه نظری دارید؟
سیاست دولت هرچه باشد، ما انجام می‌دهیم. ما باید توان تامین خوراک گازی پتروشیمی‌ها را داشته باشیم. اگر تصمیم بر آن باشد که بهترین راه، تبدیل گاز به محصولات پتروشیمی و بعد، صادرات آن است، ما گاز را به پتروشیمی‌ها می‌دهیم. اگر دولت تصمیم بگیرد که بهتر است این گاز به چاه‌های نفت تزریق شود، این کار را می‌کنیم. چون همان‌طور که می‌دانید، گاز را باید به چاه‌های نفت یا چاه‌های گاز تزریق کرد یا به پتروشیمی‌ها و نیروگاه‌ها داد و سپس صادر کرد یا اینکه ذخیره و سپس مستقیما صادر کرد. این موارد، هرکدام باید سهم خودشان را در گاز داشته باشند.  اگر کمیسیون مجلس یا دولت تصمیم بگیرد به جای اینکه گاز بیشتری صادر کند، آن را به محصولات پتروشیمی تبدیل و بعد صادر کند و این، ارزش افزوده بیشتری برای کشور به ارمغان می‌آورد، ما این کار را می‌کنیم. اینها به نوعی، تنظیم اقتصاد کلان کشور است و ما فقط مجری هستیم.

 در زمینه بحث پرداخت یارانه‌ها که برعهده وزارت نفت و شرکت‌های تابعه آن است و می‌دانیم که در واقع، به نوعی بودجه را می‌بلعد و سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف صنعت نفت را کند می‌کند، چه نظری دارید؟
نظر شخصی من این است که اگر دولت بتواند تعدادی از یارانه‌بگیرها را کاهش دهد (به هر روشی که خود صلاح  می‌داند)، سنگینی بار وزارت نفت کمتر می‌شود.  در مورد گاز، شخصا اعتقادم این است که این یارانه اگر به کارت انرژی تبدیل شود، یعنی کارت انرژی به خانوارها داده شود که هم‌اکنون در قشم به صورت آزمایشی در حال اجراست، بسیاری از مسائل حل می‌شود. اگر این آزمایش جواب دهد، شاید کارت انرژی یکی از آن راه‌هایی باشد که بتوان با آن، یارانه‌ها را کنترل کرد. در غیر این صورت، کنترل آن، کار بسیار سختی است. در حال حاضر ما عملا داریم درآمد کشور را بین مردم توزیع می‌کنیم و چاره‌ای هم نداریم. به هرحال ما تابع سیاست‌های دولت هستیم. این مساله باید در سطح کلان دولت تصمیم‌گیری شود. ما تمام درآمد گاز را به جز 20 تومانی که شرکت برای بهره‌برداری برای خود برمی‌دارد، به خزانه دولت واریز می‌کنیم.

 به گفته کارشناسان انرژی و نیز بسیاری از مسئولان، سهم ایران از تجارت جهانی گاز تنها حدود 5/1 درصد است. با توجه به اینکه ما دومین ذخایر بزرگ گازی جهان را در اختیار داریم و نیز آن که براساس سند چشم‌انداز 1404، باید سهم ما به حدود 10 درصد برسد، این مساله امری محال یا بسیار دشوار به نظر می‌رسد. به نظر شما، اشکال کار در کجاست و چرا چنین مشکلی پیش آمده است؟
برای این مساله چند دلیل وجود دارد؛ یکی اینکه ایران به خودی خود، یک کشور بزرگ است که مصرف‌کننده زیادی دارد. عقل حکم می‌کند زمانی که شما منبعی را در اختیار دارید که کشور به آن نیاز دارد، باید از آن استفاده کنید.  با این تفاسیر، باید بپرسید چرا نتوانستیم صادرکننده خوبی باشیم؟ یکی از دلایل این است که بعد از انقلاب، سیاست کلی این بود که به شهرها، روستاها، مناطق و... گازرسانی کنند؛ چراکه گاز، اقتصاد را به حرکت وامی دارد. گاز؛ رفاه، آرامش و... و درنهایت کار می‌آورد. در این کشور بزرگ، هرچقدر گاز تولید شد، به مصرف رسید.  دلیل دوم اینکه ما فرهنگ درست مصرف کردن را نداشتیم و در عین حال می‌خواستیم گاز را ارزان به مردم برسانیم. قدر این نعمت را ندانستیم چون نگاه و تفکر حکومت‌مداران بعد از انقلاب، این بود که باید مواظب مردم باشیم و این یعنی به آنها، نفت و گاز مجانی بدهیم. اوایل انقلاب در بعضی جاها، اصلا کنتور نداشتیم و گاز مجانی می‌دادیم. پس تفکر حاکم این بود که گاز را تولید کنیم و با قیمت ارزان به مردم بدهیم و همین امر باعث شد تا صرفه‌جویی در مصرف انرژی بی‌معنا جلوه کند. بنابراین ما هم از نظر فرهنگی، هم از نظر تکنولوژی و هم از نظر اقتصادی، مصرف بالایی داریم. از نظر تعداد مصرف‌کنندگان نیز که رقم بسیار بالاست. پس نیازی به صادرات احساس نکردیم، چون پول آن را از نفت تامین می‌کردیم. نفت را صادر می‌کردیم، پول می‌گرفتیم و خرج می‌کردیم. گاز را هم به امید خدا مجانی می‌دادیم. خود این مساله، عامل مهمی برای عدم صادرات گاز بوده است.

یعنی می‌گویید ما سیاست‌گذاری برای آینده و نسل‌های آتی خود نداشتیم؟
داشتیم ولی سهل‌انگاری کردیم به خاطر نوع تفکر حاکمیتی که در کشور بود که نباید به مردم فشاری بیاید، دولت باید به آنها سوبسید بدهد. این تفکر هنوز هم حاکم است.  در اینجا باید در سه مورد بحث کنیم؛ وقتی شما گاز رایگان و ارزان در اختیار مردم گذاشتید، تکنولوژی تکان نمی‌خورد. تکنولوژِی با قیمت ارزان که تکان نمی‌خورد. مثلا دو بخاری با راندمان‌های 30 درصد و 90 درصد با قیمت‌های 30 و 70 هزار تومان بیاورید، هیچ‌کس بخاری با راندمان بالا و قیمت بالا را نمی‌خرد. چون گاز ارزان است و ترجیح می‌دهد همان 30 تومانی را تهیه و پنج سال هم از آن استفاده کند. پس قیمت روی تکنولوژی اثر دارد. قیمت روی فرهنگ اثر دارد. مثلا در انگلیس، شما محال است اتاق خوابی با سیستم گرمایشی پیدا کنید. به لحاظ علمی، اتاق خواب باید آرام و خنک باشد که انسان، خواب راحت داشته باشد. ما اتاق خواب‌هایمان را گرم می‌کنیم، خواب پریشان داریم و به آنها، خسیس می‌گوییم. بحث دوم اینکه منابع ما از نفت تامین می‌شده و بنابراین احتیاجی نبوده چندان از گاز استفاده کنیم. بنابراین راه‌های صرفه‌جویی در مصرف آن را نیز بلد نیستیم. و بحث بعدی اینکه در چند سال اخیر ما  با برخی کشورها تعامل نداشتیم؛ به هرحال، اطمینان نداشتند که بیایند از ایران گاز ببرند یا نخواستند.  مساله بعدی کشوری به نام روسیه است که بسیار از ما قوی‌تر و جلوتر بوده است و سعی می‌کرده ما وارد بازار جهانی نشویم تا خود، تنها بازیگر این میدان باشد.

 با توجه به تمام این توضیحات، اکنون برنامه شما چیست؟
همان‌طور که قبلا هم گفتم، هدف ما مصرف کمتر، اقتصادی کردن قیمت‌ها، بالابردن تکنولوژی و فرهنگ مصرف و نهایتا، ورود به تجارت جهانی گاز است.

ورود به تجارت جهانی گاز
عراقی در پاسخ به پرسشی در مورد اینکه در برداشت از میادین مشترک، 10 سال تاخیر داشتیم و تحریم‌ها نیز همچنان ادامه دارد، آیا امکان رسیدن به سهمی بیشتر در تجارت جهانی گاز وجود دارد،تاکید می‌کند: «بله، حتما. اولا رسیدن به 10 درصد تجارت جهانی گاز، یک هدف است ولی هدف غایی ما نیست. اگر رابطه ایران با دنیا یک رابطه منطقی باشد، به نظر شما، سخت است که طی پنج سال، ما به اتحادیه اروپا وصل شویم؟ این به سیاست خارجی ما برمی‌گردد. شما هر چقدر دیپلماسی انرژی داشته باشید، ولی تعامل جهانی نداشته باشید، نمی‌توانید سیاست خود را پیاده کنید. تعامل جهانی یک شرط است و بعد از آن، سیاست انرژی، حرف می‌زند. ما در حال حاضر، در حال اجرای خط ششم، نهم و هفتم هستیم. خط هفتم از طریق پاکستان به هند و سپس می‌تواند تا چین هم برود. خط ششم، عراق را کامل تامین می‌کند و خط نهم هم می‌تواند تا اروپا برود. اگر تعامل جهانی هم انجام شود، ما با این زیرساخت‌ها و بسترهای آماده و نیز داشتن گاز منابع مشترک، به آن هدف 10 درصدی که البته هدف غایی ما نیست، دست پیدا می‌کنیم. یعنی این هدف، طی پنج الی شش سال قابل تحقق است. ولی وقتی شما تعامل جهانی به هر دلیل (نمی‌گویم چه کسی مقصر است و چه باید کرد و انرژی هسته‌ای و...) نداشتید، البته اینها سیاست‌های کلان کشور است، اما اگر تعامل جهانی داشته باشیم، ورود به اروپا و اتحادیه اروپا دور از دسترس نیست.»

آقای مهندس رمضانی، با وجود تحریم‌های تمام‌عیار و بی‌سابقه روسیه بااعتنا به الحاق شبه‌جزیره کریمه به روسیه و مداخلات مکرر در شرق اوکراین، به نظر می‌رسد دست‌کم در کوتاه‌مدت نمی‌توان پایانی بر آن متصور شد. آیا ایران نمی‌توانست از فرصت ناب پیش آمده از طریق اعلام آمادگی برای تامین گاز قاره سبز، اروپایی‌ها را به عبور یا هرچه کمرنگ‌تر کردن تحریم‌های وضع شده علیه تهران، ترغیب کند؟
این حرف درست است، ولی در حال حاضر، اروپا به خاطر تحریم‌های بین‌المللی ایران، پا پیش نمی‌گذارد؛ آنچه مشخص است، این است که نیاز به انرژی در اروپا رو به رشد است و در این هم شکی نیست که آنها منابع انرژی محدودی دارند. بنابراین نیاز به انرژی وارداتی برای آنها، امری حیاتی است، ولی به همان صورتی که اکنون با روسیه بر سر وضع تحریم‌های جدید علیه این کشور، مشکل دارند، با ایران هم بحث تحریم‌های سازمان ملل و اتحادیه اروپا را دارند، تحریم‌های ادامه دار و پابرجا.  در حال حاضر، اروپا بیشتر مترصد فرصت است تا زمینه‌ای را فراهم کند که به محض اینکه تحریم‌ها برداشته شد، بیاید و با کشورهایی مثل ما مذاکره کند، ولی مادامی که تحریم‌ها برداشته نشود، آنها به صورت جدی اقدام به مذاکره نمی‌کنند.

خوب تصور نمی‌کنید که ما باید از این فرصت مغتنم برای دور زدن یا کمرنگ کردن تحریم‌ها استفاده کنیم و از آنها بخواهیم که برای برداشتن تحریم‌ها و دسترسی به گاز مورد نیاز خود، پیشقدم شده و از اتحادیه اروپا بخواهند...
اگر ما هم پیشنهاد دهیم تفاوتی نمی‌کند، چون به هر حال متعهد هستند، جلو نمی‌آیند درست مثل روسیه. اروپایی‌ها از سال‌های گذشته در جریان هستند و در این زمینه، مطالعات زیادی را هم انجام داده‌اند که بتوانند گاز ایران را به اروپا منتقل کنند. حتی پنج، شش مسیر هم مورد مطالعه قرار گرفته است. بنابراین در مطالعات قبلی اروپا، ایران بوده و در مطالعات جدیدش در این زمینه نیز، باز هم ایران حضور دارد ولی الان مانع اصلی، تحریم‌هاست. به محض اینکه تحریم‌ها برداشته شود، دو طرف می‌توانند مذاکرات خود را به صورت جدی شروع کنند.

 در مورد خط لوله پاکستان، همان‌طور که گفتید باید تا دسامبر 2014، عملیاتی می‌شد که نشد؛ براساس اطلاعات موجود، خطوط لوله ما نیز هنوز به سر مرز نرسیده‌اند و حدودا 8 تا 9 ماه زمان می‌برد تا این خط لوله به کنارک برسد، آیا این مساله، دستاویزی برای پاکستان نیست تا به تعهدات خود در این راستا عمل نکند یا شکایتی علیه ایران مطرح کند؟
خیر. چنین کاری نمی‌تواند بکند چون ما داشتیم خط لوله را اجرا می‌کردیم. اتفاقا این قسمت را از مرز شروع کردیم و به سمت کشور بازگشتیم، ولی زمانی که دیدیم آن طرف، زمان بیشتری را برای احداث خط لوله می‌خواهد، کار را متوقف کردیم، اما به محض اینکه قضیه جدی شود، ظرف کمتر از 6 ماه، می‌توانیم این خط لوله را تکمیل کنیم.

آیا ممکن است پاکستان با همین قضیه، مساله شکایت از خود و موضوع غرامت را منتفی کند که اصلا ایران آماده گازرسانی نیست و...
خیر. چون به هرحال، شرایط برای گازرسانی از آن طرف، آماده نبوده و ما به نسبت آنها، بسیار جلوتر هستیم. ما طی این مدت، 900 کیلومتر خط 56 اینچ اجرا کردیم. یعنی حدود 95 درصد پروژه اجرا شده و فقط 5 درصد آن باقی مانده است که آن هم مربوط به آماده‌سازی پاکستان می‌شود.

با توجه به اینکه در حال حاضر، پاکستان، قرارداد 7/ 1 میلیارد دلاری با چین امضا کرده که از طریق افغانستان گاز وارد کند یا اینکه قصد دارد با هند قرارداد منعقد کند، احتمال اینکه ایران را به دلیل تحریم‌های بین‌المللی کنار بگذارند، وجود دارد. اگر این اتفاق بیفتد، ایران مبادرت به طرح شکایت می‌کند؟
پاکستان چنین کاری نمی‌کند، چون نزدیک‌ترین و ارزان‌ترین مسیر برای این کشور، باز هم ایران است. اگر هم چنین اتفاقی بیفتد، تنها مسکنی موقتی است.

هم‌اکنون سالیانه 7/ 2 تا سه میلیارد یورو برای توسعه پتروشیمی‌ها سرمایه‌گذاری می‌شود، اما واقعیت این است که طبق سند چشم‌انداز، باید سالانه هشت میلیارد یورو جذب کنیم.
به گزارش روابط‌عمومی شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران، معاون وزیر نفت در امور پتروشیمی با بیان این مطلب، گفت: «یک دهه پیش، شرکت ملی صنایع پتروشیمی به‌عنوان عامل اصلی توسعه طرح‌های پتروشیمی مطرح بود، اما امروز اجرای خصوصی‌سازی غیراصولی، ساختار این شرکت را بر هم زده است.»
عباس شعری‌مقدم با بیان اینکه هر سازمانی که در طول تاریخ با موفقیت دوام پیدا می‌کند، برای کشورش یک ارزش به‌شمار می‌آید، گفت: «وظیفه کنونی این شرکت، ایجاد زمینه و زیرساخت‌های لازم برای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی است و طی ١٠ سال گذشته، ساختار قدیمی این شرکت متحول شده است.»
وی با اشاره به ٥٠ سالگی صنعت پتروشیمی، آینده این صنعت را روشن و امیدوار‌کننده برشمرد و گفت: «پتروشیمی تنها شانس صنعت کشور ماست و باید به جای خام فروشی نفت، محصولات متنوع پتروشیمی را تولید کنیم که هم اشتغالزاست و هم ارزش افزوده بالایی را برای کشور ایجاد می‌کند.»
 

 اقتصاد ایران خوشبختانه مزیت‌های زیادی در عرصه‌های غیرنفتی دارد و می‌تواند به‌راحتی با چالش کاهش قیمت نفت مقابله کند. نایب‌رئیس کمیسیون ویژه اقتصادی مجلس با بیان این مطلب، تاکید کرد: «هنوز بخش زیادی از اقتصاد ملی زیر چتر مالیات نیامده است و می‌توانیم درآمدهای مالیاتی را به میزان قابل توجهی تا 60 درصد هم افزایش دهیم، بدون اینکه ضریب مالیاتی افزایش یابد و قانون جامع مالیاتی می‌تواند در این زمینه موثر باشد.» محمدرضا پورابراهیمی افزود: «اگر پایه‌های مالیاتی همراه با عدالت مالیات ستانی در کشور استقرار یابد و فرار مالیاتی به صفر برسد، به راحتی می‌توانیم وابستگی بودجه را به درآمدهای صادرات نفت خام کاهش دهیم و به سمت اقتصاد مقاومتی حرکت کنیم.» او گفت: «مسیر دوم برای عبور از اقتصاد نفت زده، توسعه سهم بخش خصوصی در ایجاد ثروت ملی است که ظرفیت‌های خارج از نفت را فعال می‌کند.» نایب‌رئیس کمیسیون ویژه اقتصادی مجلس در ادامه گفت: «مسیر سوم هم توسعه خدمات گردشگری است که خوشبختانه جمهوری اسلامی ایران از ظرفیت‌های خوب گردشگری تاریخی و گردشگری سلامت‌محور برخوردار است و خدمات ترانزیتی هم می‌تواند به تقویت این بخش منجر شود.» نماینده مردم کرمان در مجلس تصریح کرد: «مسیر چهارم نیز توسعه اقتصاد دانش‌بنیان است که زیربنای اقتصاد مقاومتی را تشکیل می‌دهد.»